Είναι ο πρώτος μεταξύ των τεσσάρων μεγάλων προφητών της Βίβλου, αφού προφήτευσε με ακρίβεια τον ερχομό του Ιησού Χριστού καθώς και τα πάθη Του και διακρίνεται ως ο λαμπρότερος και πιο μεγαλόφωνος μεταξύ τους. Γεννήθηκε στα Ιεροσόλυμα περί το 774 π.Χ. και πέθανε μαρτυρικά περί το 690 π.Χ. έζησε δηλαδή 84 χρόνια. Πατέρας του ήταν κάποιος Ιουδαίος αρχηγός, ο Αμώς. Προφήτευε για εξήντα ολόκληρα χρόνια υπό τους βασιλείς Οζίαν, Ιωάθαμ, Άχαζ και Εζεκία, του οποίου και διετέλεσε φίλος και σύμβουλος. Αγωνίστηκε με πολύ σθένος εναντίον των ειδωλολατρικών επιρροών και πόθησε να ενισχυθούν έτσι οι βασιλείς του Ιούδα ώστε να μην είναι αναγκασμένοι να ζητούν τη συμμαχία της Αιγύπτου κατά των Ασσυρίων. Κατά παράδοση, η οποία βρίσκεται πρωτίστως στο Ταλμούδ, ο Ησαίας καταδικάστηκε σε θάνατο από το βασιλιά Μανασσή και τεμαχίστηκε στη μέση με πριόνι. Τα οστά του μετακομίστηκαν στην Κωνσταντινούπολη και κατατέθηκαν στο ναό του αγίου μάρτυρα Λαυρεντίου επί Θεοδοσίου του Β΄. Δίπλα από τον τάφο του Ησαΐα, σε έναν τόπο που ονομαζόταν Αρωήλ, ο Θεός δημιούργησε για χάρη του ευσεβή προφήτη την πηγή του Σιλωάμ!

Το βιβλίο του Ησαία είναι γραμμένο σε καθαρότατη εβραϊκή γλώσσα. Από φιλολογική άποψη ομόφωνα η κριτική επαινεί την τελειότητα του ύφους, όπου η λαμπρότητα και η ευρυθμία συμπλέκονται αρμονικά με την αίγλη μεγαλοπρεπούς ποίησης. Μεταξύ των προφητειών του Ησαία διακρίνονται μάλιστα και υπερέχουν αυτές που αφορούν στη γέννηση του Εμμανουήλ εκ της Παρθένου, στα πάθη Του και τον εξιλαστήριο θάνατο και στην θριαμβευτική και αιώνια βασιλεία Του. Μολονότι οκτώ ολόκληροι αιώνες χώριζαν τον Ησαία από τη γέννηση και τα πάθη, η προφητική του όραση περιέγραψε τα μέλλοντα με καταπληκτική ακρίβεια την οποία δεν θα ξεπερνούσε ούτε αυτόπτης των γεγονότων. Και είναι χαρακτηριστικό της μεγάλης ακρίβειας, με την οποία ο προφήτης αυτός αναφέρει αυτά που αφορούν τον Ιησού Χριστό, το ότι οι πατέρες της Εκκλησίας τον ονόμασαν “ευαγγελικό προφήτη” και το βιβλίο των προφητειών του “κατά Ησαίαν Ευαγγέλιο”.

Ο Ησαίας έγραψε τα εξής για την ενανθρώπιση του Σωτήρα μας και τη γέννησή του: “Ιδού η Παρθένος εν γαστρί έξει και τέξεται υιόν…παιδίον εγεννήθι ημίν, υιός και εδόθη υμίν, ου η αρχή εγενήθη επί του ώμου αυτού, και καλείται το όνομα αυτού μεγάλης βουλής άγγελος, θαυμαστός σύμβουλος, Θεός ισχυρός, εξουσιαστής, άρχων ειρήνης” (Ζ΄ 7. Θ΄ 6). Προφήτευσε και για την καταγωγή Του ως ανθρώπου από τον οίκο του Δαυίδ, αλλά και για το ότι θα απέβαινε ο άρχοντας και η ελπίδα των εθνών (ΙΑ΄ 1,2,10, ΝΕ΄ 4,5).

Και για τον Ιησού ως παθόντα για τις δικές μας αμαρτίες και για τη δική μας γιατρειά έγραψε τα εξής καταπληκτικά: “και είδομεν αυτόν, και ουκ είχεν είδος, ουδέ κάλλος… Ούτος τας αμαρτίας ημών φέρει και περί ημών οδύναται…ετραυματίσθη δια τας αμαρτίας ημών και μεμαλάκισται δια τας ανομίας ημών. Παιδεία ειρήνης ημίν επ’ αυτόν. Τω μώλωπι αυτού ημείς ιάθημεν… ανθ’ ών παρεδόθη εις θάνατον η ψυχή αυτού, και εν τοις ανόμοις ελογίσθη, και αυτός αμαρτίας πολλών ανήνεγκε και δια τας ανομίας αυτών παρεδόθη” (ΝΓ΄). Και σε διάφορα μέρη των προφητειών αναδίδεται θερμότατη η φωνή του υπέρ ειρήνης.

Ἀπολυτίκιον