Είναι ένα βιβλίο που απευθύνεται στους νέους και κάνει διάλογο μαζί τους για θέματα που τους απασχολούν.

Ένα από τα πιο ευαίσθητα θέματα, που απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή, είναι και η φιλία. Γιατί η φιλία είναι ο ιερός δεσμός που μας δένει με τους άλλους ανθρώπους από τα πρώτα σχεδόν βήματα της ζωής. Είτε το θέλουμε είτε όχι, κανένας φυσιολογικός άνθρωπος δεν μπορεί να σταθεί μέσα στην ανθρώπινη κοινωνία απομονωμένος μόνιμα ή προσωρινά. «Άνθρωπος χωρίς φίλους είναι άνθος χωρίς φύλλα», λέει ένα γνωμικό, για να δείξει ακριβώς ότι είναι αδύνατο να υπάρξει ζωντανός άνθρωπος χωρίς φίλους.

Ο πιστός φίλος δεν είναι το πρόσωπο με το οποίο έχουμε ένα ψυχρό «δούναι και λαβείν». Είναι η ασφαλέστερη περιουσία. Γράφει ο ιερός Χρυσόστομος:

Έστω ότι κάποιος έχει «μύρια τάλαντα» -αναρίθμητα χρήματα- κι ένας άλλος έχει εκατό φίλους. Πλουσιότερος είναι ο δεύτερος!

Πολύ ορθά, γιατί όταν έχω εκατό φίλους, μπορώ να έχω «μύρια τάλαντα». Ενώ όταν έχω «μύρια τάλαντα», ίσως να μην μπορώ ν’ αποκτήσω όχι εκατό, αλλά ούτε έναν φίλο! Δεν υπάρχει καμία περιουσία καλύτερη και πολυτιμότερη από τον φίλο. Περιουσία, που δεν ανταλλάσσεται με τίποτα, δεν ισοφαρίζεται με τίποτα. Όταν έχεις φίλους, λοιπόν, να θεωρείς πως κατέχεις πολύτιμους θησαυρούς.

Το ίδιο απόγευμα της πρώτης μου εκείνης Κυριακής μπροστά στον κόλπο, άνοιξα τη γραφομηχανή μου κι έγραψα σε μεμβράνη όσα νόμιζα απαραίτητα για το πρώτο μου κατηχητικό μάθημα στους ενορίτες μου.

Ύστερα τα πέρασα στον πολύγραφο κι όταν τα είδα καθαρογραμμένα κι έντονα πάνω στο άσπρο χαρτί, ικανοποιήθηκα πως κι οι λιγότερο μορφωμένοι θα μπορούσαν να τα διαβάσουν με ευκολία.

Το ερώτημα δεν ήταν αν θα μπορούσαν να τα διαβάσουν, αλλά αν είχαν την όρεξη να τα διαβάσουν – και το ενδιαφέρον.

Αυτό ήταν κάτι που δεν το ήξερα ακόμα. Και για μια στιγμή, σαν την αστραπή, έλαμψε μέσα μου η σκέψη ότι εκείνος που λαχταρά να φωτίσει τους άλλους, όμως μπορεί ο ίδιος να ζει στο σκοτάδι, μπορεί να μην ξέρει και να μη μάθει ποτέ ως πού έφτασε – κι αν έφτασε κάπου – το φως του μικρού του κεριού ή της μεγάλης του λαμπάδας. Δεν αμφιβάλλω ότι διάλεξα μια άχαρη δουλειά. Τη διάλεξα όμως με επίγνωση: ξέρω πού πάω – αν και άλλο είναι να νομίζεις πως ξέρεις πού πας κι άλλο είναι να βρεθείς επί τόπου.

«Θεέ της αγνότητας και της αλήθειας», προσευχήθηκε, «οδήγησέ με στον άγιο δρόμο, στον δρόμο της σοφίας, που Εσύ μόνο γνωρίζεις».

Έπειτα, στράφηκε πάλι στον άρρωστο, τον τράβηξε με κόπο προς τα έξω και τον έφερε σ’ ένα μικρό ύψωμα κοντά στη ρίζα ενός φοίνικα. Έλυσε τις πυκνές πτυχές του σαρικιού του και του άνοιξε τον χιτώνα μπροστά στο στήθος του. Έφερε νερό από ένα από τα μικρά κανάλια που ήταν εκεί κοντά και έβρεξε το μέτωπο και το στόμα του αρρώστου. Έριξε στο νερό μερικές σταγόνες από εκείνα τα απλά αλλά δυνατά φάρμακα, που είχε πάντοτε μέσα στη ζώνη του -γιατί οι Μάγοι ήταν γιατροί, καθώς και οι αστρολόγοι- και το έχυσε σιγά σιγά ανάμεσα από τα ωχρά χείλη του. Ώρες ολόκληρες προσπαθούσε σαν ένας επιδέξιος γιατρός. Επιτέλους η δύναμη του ανθρώπου ξαναγύρισε, κάθισε και κοίταξε γύρω του.

– Ποιος είσαι; είπε με την απότομη γλώσσα της χώρας του, και γιατί με αναζήτησες εδώ, για να με ξαναφέρεις στη ζωή;

– Είμαι ο Αρταβάν, ο Μάγος, από τα Εκβάτανα και πηγαίνω στα Ιεροσόλυμα, για να βρω Εκείνον που πρόκειται να γεννηθεί ως Βασιλεύς των Εβραίων, μεγάλος Άρχοντας και Λυτρωτής όλων των ανθρώπων. Δεν τολμώ να αργοπορήσω περισσότερο το ταξίδι μου, γιατί το καραβάνι που με περιμένει μπορεί να φύγει χωρίς εμένα. Αλλά εδώ έχεις ό,τι μου έμεινε από ψωμί και κρασί και εδώ έχεις και μερικά θεραπευτικά βότανα. Όταν σου ξαναέλθουν οι δυνάμεις σου, μπορείς να βρεις τις κατοικίες των Εβραίων ανάμεσα στα σπίτια της Βαβυλώνας.

Ο Εβραίος ύψωσε το χέρι του που έτρεμε προς τον ουρανό. «Ο Θεός του Αβραάμ, του Ισαάκ και του Ιακώβ να ευλογήσει και να ευοδώσει το ταξίδι του ελεήμονα και να τον φέρει ειρηνικά στο επιθυμητό λιμάνι».

«Ένα σημάδι, πολυέλεε Κύριε, ένα μικρό αστεράκι στη μαυρίλα που με κυκλώνει. Ένα σημαδάκι μικρό, τόσο δα.»

– Μπορείς να μου το ανάψεις;

Μαθημένος να αγριεύεται σε κάθε φωνή, τινάχτηκε ο Δημήτριος. Το παιδί, που στεκόταν μπροστά του, ήταν δεν ήταν έξι εφτά χρονών. Κρατούσε έναν νταβά περασμένο με σπάγγο στον λαιμό του, γεμάτο πραμάτειες.

– Μπορείς να μου το ανάψεις; ξαναρώτησε παραξενευμένος ο μικρός από την έκπληξη του Δημητρίου και του ’δωσε ένα μικρό κερί.

Κούνησε αρνητικά το κεφάλι ο Δημήτριος.

– Δεν μπορώ, είπε με απελπισία.

– Γιατί; απόρησε ο μικρός.

– Δεν μπαίνω στην εκκλησία, βόγκηξε θαρρείς ο Δημήτριος.

– Γιατί; επέμεινε ο μικρός.

– Κατάλαβε ο Δημήτριος πως άδικα θα εξηγούσε στο παιδί τι συνέβαινε. Δε με θέλει ο Θεός στο σπίτι Του, είπε απλά.

Κούνησε δύσπιστα το κεφάλι του το αγόρι.

– Όλους τους θέλει ο Θεός, εξαίρεση δεν κάνει σε κανέναν, είπε με σιγουριά, που έκανε εντύπωση στο Δημήτριο.

Άπλωσε το χέρι, πήρε το κερί που του έδινε ο μικρός.

– Θα το δεις! Ψιθύρισε όπως προχώρησε για την είσοδο.

     Πασπατευτά, το πόδι του μέτρησε τα σκαλοπάτια κρατώντας αντίσταση για τη δύναμη που, όπου να ’ναι, θα τον έσπρωχνε μακριά. Ξοπίσω του το παιδί. Είχε αφήσει τον νταβά εκεί στον πάγκο πλάι και κοιτούσε τα παράξενα φερσίματα του Δημητρίου.

     Ο Δημήτριος δισταχτικά έκανε ακόμα ένα, δύο, τρία βήματα. Μπροστά στη θύρα της εκκλησίας κοντοστάθηκε παραξενευμένος, γιατί τίποτα δεν τον εμπόδιζε να προχωρήσει. Έκανε μια τελευταία δοκιμή, όλος δυσπιστία κοίταξε τον Παντοκράτορα. 

     Μ’ απόφαση δρασκέλισε τη θύρα και μπήκε μέσα στον ναό. Τώρα που καμιά δύναμη δεν τον μαχότανε, τώρα ξεσηκώθηκε όλος ο μέσα κόσμος του Δημητρίου. Έπεσε στα γόνατα εξουθενωμένος, όχι απ’ τον θυμό, μα απ’ την αγάπη του Θεού.

     «Πιο δύσκολο να αντέξω την αγάπη Σου, Πολυεύσπλαχνε. Όσο με είχες αποπαίδι έλεγα πως ο λογαριασμός, που ήταν ανοιχτός, θα ξοφλήσει μια μέρα. Κι έρχεσαι Εσύ, με μια μονοκοντυλιά, σβήνεις τ’ άσβηστα, Άρχοντα και νιώθω τη ζέστα της αγκάλης Σου! Γιατί τόσο εύκολα μου χαμογέλασες; Γιατί το πρόσωπό Σου, που αποστρέφεται την αμαρτία, δεν αποστρέφεται εμένα τον αμαρτωλό;  Δεν έχω ρούχα να έρθω στο σπίτι Σου. Ξεσκισμένα και βρομισμένα φοράω. Λερώνω ό,τι με αγγίζει. Κι αυτό το σβησμένο κερί, προσφορά του παιδιού, κι αυτό το βρόμισα».

      Ένωσε τα τρία του δάχτυλα ο Δημήτριος και έκανε έναν βαθύ σταυρό. «Ἅγιος ὁ Θεός, Ἅγιος ᾿Ισχυρός, Ἅγιος Ἀθάνατος, ἐλέησον ἡµᾶς».  Ελέησόν με. Ελέησόν με.

Το ανυπόμονο χέρι του παιδιού τον σκούντησε ελαφρά.

– Έχεις τίποτα; Πονάς πουθενά;

– Όλο πληγές είμαι! Ομολόγησε ο Δημήτριος, χαμηλόφωνα.

– Άναψε το κερί μου κι έλα σπίτι μου. Ο παππούς μου ξέρει γιατροσόφια. Ένα-ένα γνωρίζει τα μαντζούνια. Δεν πολυσκέφτηκε ο Δημήτριος . Ένα σημάδι είχε ζητήσει από τον Θεό. Μπορεί και να ήταν τούτο το σημάδι.

Από ποιο χωριό είσαι; Από τη Μισσιόνα;

Χαμογέλασε κι ύστερα μου εξήγησε πως είναι από ένα χωριό πολύ μακριά από το Κονγκό, που το λένε Ελλάδα. Είπε πως η Μισσιόνα δεν είναι χωριό αλλά Ιεραποστολή και πως εκεί υπάρχουν ορφανά παιδιά σαν εμένα και την Κιλόκο, τρώνε, κοιμούνται και πάνε σχολείο. Ντρεπόμουν να ρωτήσω τι θα πει σχολείο. Ήδη έμοιαζα πολύ μικρός στα μάτια του. Για να του δείξω πως ξέρω κι εγώ κάτι, του είπα: 

-Οι θεοί σε έστειλαν και σε ευχαριστούμε! Στο χωριό μου με συμβούλεψαν ότι αν ταξιδέψουμε προς το Κολουέζι, ίσως εκεί οι θεοί μας βοηθούσαν… Εκείνος σοβάρεψε και με κοίταξε κατάματα. Εγώ φοβήθηκα, αφού τώρα δεν κοίταζε τον δρόμο, αν και ευτυχώς κρατούσε το τιμόνι. Λες να πέφταμε πάλι πουθενά; Μόλις πριν λίγο είχε ρίξει το φορτηγό του στη λάσπη… Επιτέλους σύντομα έστρεψε το πρόσωπό του στον δρόμο και μου είπε ήρεμα ότι ο Θεός είναι ένας. Αυτός ο ένας Θεός έφτιαξε το Κονγκό και το χωριό του την Ελλάδα, έφτιαξε κι άλλους Μουζούνγκου, αλλά και φυσιολογικούς σαν εμάς, κι όπως δίνει σπόρους στα πουλιά, έτσι βρίσκει τρόπο να προσφέρει τροφή και στους ανθρώπους.

– Και φτάνει ένας Θεός μόνος του να προλάβει όλα αυτά;

– Φτάνει, αλλά αυτό θα το βλέπεις σιγά-σιγά.

Το βράδυ, ύστερα από το φαγητό, βρίσκοντας ευκαιρία με την απουσία του Γιάννη, άνοιξα μαζί του κουβέντα.

-Ξέρεις, Ρούντη, σήμερα το πρωί έκανες μια ξεγυρισμένη γκάφα…

-Σήμερα το πρωί;

-Ναι, ναι, σήμερα το πρωί, στο μάθημα των Θρησκευτικών.

-Α! Δε φταίω εγώ που ο καθηγητής με συνεχάρη περισσότερο απ’ ό,τι άξιζα.

-Δεν έπρεπε καν να το αξίζεις!

-Τι θες να πεις;

-Θέλω να πω ότι δεν έπρεπε να σκοτωθείς έτσι για να απαντήσεις σε ό,τι σε ρώτησε. Δεν έπρεπε να καταβάλλεις τον ελάχιστο κόπο γι’ αυτό το μάθημα. Δεν είδες πώς σε κοίταγαν όλοι τόσο έκπληκτοι σήμερα το πρωί;

-Ναι… Λοιπόν;

-Εδώ κι ένα χρόνο η τάξη έχει πάρει την απόφαση να μη διαβάζει Θρησκευτικά. Πρόκειται για μία παράδοση που έχεις υποχρέωση να σεβαστείς…

-Ο πατέρας μού έλεγε πολλές φορές: «Μελέτησε καλά τη θρησκεία σου. Θα χρειαστεί να παλέψεις γι’ αυτήν, αργότερα, μέσα σε διάφορες κοσμικές συγκεντρώσεις και, προπαντός, θα χρειαστεί να υπερασπίσεις την πίστη των χωρικών μας…». Στο τέλος-τέλος δεν είναι δουλειά των σπουδαστών να μού κάνουν μαθήματα!

-Έλα, Ρούντη, λογικέψου και γίνε καλός σύντροφος. Θα μας πάρεις στο λαιμό σου.

-Δεν μπορώ να αρνηθώ το χρέος μου!

-Σπούδασε τη θρησκεία σου όσο θες, μα μην τη φανερώνεις στην τάξη. Έτσι κάνουν και οι… άλλοι…

-Υπάρχουν σπουδαστές που περιμένουν από ’μένα ένα θαρραλέο παράδειγμα.

-Τότε θα ξεσηκώσεις ολόκληρη την τάξη εναντίον σου και σίγουρα θα γίνουν φασαρίες…

-Μα επιτέλους, Ρόμπερτ, με ποιο δικαίωμα θα μού επιβάλλουν τι είναι αυτό που πρέπει να μάθω και τι όχι; Είναι απλούστατα ανόητο! Αυτό ενδιαφέρει εμένα και κανέναν άλλο!

-Πολύ καλά, του απάντησα ερεθισμένος. Θα  έχεις να αντιμετωπίσεις τον «Σύνδεσμο». Δεν πρέπει να αμφιβάλλεις καθόλου για το τι σε περιμένει…

Χαμογέλασε.

Ζυγώναμε στη Δαμασκό, εκεί που τα νερά του Χρυσορρόα και του Φαρφάρ αργοκυλούν τραγουδιστά, ανάμεσα από μηλιές. Την πόλη την βλέπαμε κιόλας αντίκρυ με τα ωραία κτίρια, με τους κήπους, με τις κιονοστοιχίες δεξιά-ζερβά στον δρόμο. Στο χέρι μου βαστούσα τον κατάλογο με τα ονόματα των Ναζωραίων που ήταν να συλλάβω. Κι έξαφνα ένιωσα ζέστη αβάσταχτη. Αρπάγη σιδερένια το κεφαλομάντηλο έγινε στα μηνίγγια μου. Τα μάτια μου έκαιγαν, πονούσαν. Κι ο Χρυσορρόας και ο Φαρφάρ, το δάσος με τις μηλιές και με τις φοινικιές, πήραν θαρρείς όλα φωτιά! Μου έκοψαν τον δρόμο. Το άλογό μου τρόμαξε. Στυλώθηκε στα πισινά του πόδια και έκανε να πισωγυρίσει. Μα όπως έστριψε απότομα, έχασε την ισορροπία του και έπεσε στο πλάι, ρίχνοντας φυσικά και εμένα.

– Σαούλ, Σαούλ! Τι με διώκεις; άκουσα μία φωνή όλο παράπονο να με ρωτά. Μ’ όλο το χτύπημα που έκανα στο κεφάλι, κατάφερα μια στάλα ν’ ανασηκωθώ.

– Ποιος είσαι, Κύριε; ρώτησα. Πρώτη φορά ακούω την φωνή σου!

– Είμαι αυτός που εσύ διώκεις! μου απαντά.

Δεν κατάλαβα! Άνοιξα διάπλατα τα μάτια να τον δω κι ας με πονούσαν, κι ας με καίγανε. Κανένα δε διέκρινα! Αλλά μήτε και τίποτε άλλο έβλεπα. Πού οι μυρτιές, οι φοίνικες, ο Χρυσορρόας, ο Φαρφάρ, οι σύντροφοι του ταξιδιού μου, η Δαμασκός! Σκοτάδι πίσσα όλα έγιναν. Μ’ έπιασε απελπισία. Κι ένιωσα έρημος, ολομόναχος. Ανασηκώθηκα και άπλωσα τα χέρια. Α, να μπορούσα ν’ αρπαχτώ απ’ τη φωνή να μην τη χάσω!

– Και τώρα τι να κάνω, Κύριε; ρώτησα μες στην απελπισία μου.

– Πήγαινε στην πόλη και θα μάθεις. Σε προορίζω να γίνεις απόστολος των Εθνών! Να φέρεις σ’ αυτούς που ζουν μέσα στην αμαρτία και στην αμάθεια το φως.

Αυτά μου είπε η φωνή και σώπασε…

Ο μεγάλος Γερμανός συγγραφέας Έρχαρτ Κέστνερ έκανε την εξής εξομολόγηση:

«Στα 1952 πήγα για πρώτη φορά μετά τον πόλεμο στην Αθήνα. Η γερμανική πρεσβεία, όταν άκουσε πως είχα πρόθεση να πάω στην Κρήτη, μου συνέστησε, επειδή ήταν πολύ νωρίς ακόμα και οι πληγές από τη γερμανική κατοχή ήταν ανεπούλωτες, να λέω πως είμαι Ελβετός. Αλλά εγώ τους ήξερα τους Κρήτες. Από την πρώτη στιγμή είπα πως ήμουν Γερμανός και όχι μόνο δεν κακόπαθα, αλλά ξανάζησα παντού όπου πέρασα τη θρυλική κρητική φιλοξενία. Ένα σούρουπο, καθώς ο ήλιος βασίλευε, πλησίασα το γερμανικό νεκροταφείο, έρημο με μόνο σύντροφο τις τελευταίες ηλιαχτίδες. Έκανα όμως λάθος. Υπήρχε εκεί και μια ζωντανή ψυχή, ήταν μια μαυροφορεμένη γυναίκα. Με μεγάλη μου έκπληξη την είδα να ανάβει τα κεριά στους τάφους των Γερμανών νεκρών του πολέμου και να πηγαίνει μεθοδικά από μνήμα σε μνήμα. Την πλησίασα και τη ρώτησα.

-Είστε από εδώ;

-Μάλιστα.

-Και τότε γιατί το κάνετε αυτό; Οι άνθρωποι αυτοί σκότωσαν τους Κρητικούς. 

Και γράφει ο Κέστνερ. «Η απάντηση, μόνο στην Ελλάδα θα μπορούσε να δοθεί». Απαντά η γυναίκα.

-Παιδί μου, από την προφορά σου φαίνεσαι ξένος και δε θα γνωρίζεις τι συνέβη εδώ στα ‘41 με ‘44. Ο άντρας μου σκοτώθηκε στη μάχη της Κρήτης κι έμεινα με τον μονάκριβο γιο μου. Μου τον πήραν οι Γερμανοί όμηρο στα 1943 και πέθανε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, στο Σαξενχάουζεν. Δεν ξέρω πού είναι θαμμένο το παιδί μου. Ξέρω όμως πως όλα τούτα ήταν τα παιδιά μιας κάποιας μάνας, σαν κι εμένα. Και ανάβω στη μνήμη τους, επειδή οι μάνες τους δεν μπορούν να έρθουν εδώ κάτω. Σίγουρα μια άλλη μάνα θα ανάβει το καντήλι στη μνήμη του γιου μου.»

Σωστά έγραψε ο Γερμανός ότι: «Μόνο στην Ελλάδα θα μπορούσε να δοθεί η απάντηση αυτή».