Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος
Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως
13η Νοεμβρίου
Ο ιερός Χρυσόστομος, από τους πιο γνωστούς αγίους της Ορθόδοξης Εκκλησίας, συγκαταλέγεται στους Τρεις Ιεράρχες. Γεννήθηκε στην Αντιόχεια της Συρίας στα μέσα του 4ου μ.Χ. αιώνα από γονείς επιφανείς και ευσεβείς. Πατέρας του ήταν ο αρχιστράτηγος Σεκούνδος και μητέρα του η Ανθούσα. Πολύ νωρίς έμεινε ορφανός από πατέρα και η μητέρα του φρόντισε να τον αναθρέψει με τα ιερά νάματα του Ευαγγελίου.
Ευφυής καθώς ήταν, διακρίθηκε στις επιστήμες και τα γράμματα. Ιδιαίτερα εντρύφησε στη μελέτη των ιερών Γραφών αποκτώντας βαθιά θεολογική κατάρτιση. Σπούδασε στην Αντιόχεια ρητορική και φιλοσοφία. Σε ηλικία 18 ετών βαπτίστηκε και σπούδασε τρία χρόνια στη Θεολογική Σχολή της Αντιοχείας. Υπήρξε μαθητής του φιλοσόφου Ανδραγαθίου και του σοφιστή Λιβανίου. Μετά την κοίμηση της μητέρας του αποσύρθηκε στην έρημο, όπου παρέμεινε για έξι χρόνια. Τα πρώτα τέσσερα χρόνια της ασκητικής του ζωής τα πέρασε κοντά σε ένα γέροντα ασκητή και τα δύο επόμενα έμεινε μόνος του σε μια σπηλιά. Ο βιογράφος του, ο Ελενοπόλεως Παλλάδιος, γράφει: «Τον περισσότερο καιρό τον πέρασε χωρίς ύπνο, μαθαίνοντας την Αγία Γραφή. Δεν ξάπλωσε να κοιμηθεί κατά το διάστημα των δύο ετών, ούτε νύκτα, ούτε ημέρα».
Ο κλονισμός της υγείας του από την υπερβολική άσκηση τον αναγκάζει να επανέλθει στην Αντιόχεια, όπου το 381 μ.Χ. χειροτονείται διάκονος από τον Πατριάρχη Μελέτιο. Έπειτα από έξι χρόνια έγινε πρεσβύτερος από τον Πατριάρχη Φλαβιανό Α’. Ως πρεσβύτερος υπηρέτησε στην Αντιόχεια μέχρι το 397 μ.Χ., έτος κατά το οποίο εκλέχθηκε και χειροτονήθηκε Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως (15η Δεκεμβρίου 397 μ.Χ.). Από τη θέση αυτή διεξήγαγε μεγάλους αγώνες εναντίον των ειδωλολατρών αλλά και των αιρετικών, οι οποίοι διασπούσαν την ενότητα της Εκκλησίας. Οργάνωσε τη φιλανθρωπία καθώς και την ιεραποστολή στη Γοτθία, τη Σκυθία, την Περσία και τη Φοινίκη.
Ο Ιωάννης υπήρξε έξοχος ποιμένας, αλλά και ερμηνευτής των ιερών Γραφών. Μάλιστα, άφησε και ο ίδιος ανεκτίμητο συγγραφικό έργο. Όμως, η ασκητική του αυστηρότητα και ο αμείλικτος έλεγχος της κοινωνικής ανισότητας προκάλεσαν τις αντιδράσεις της αυτοκράτειρας Ευδοξίας, του πρωθυπουργού Ευτροπίου και του επισκόπου της Αλεξάνδρειας, Θεοφίλου. Σταθερός και αταλάντευτος καθώς ήταν στην πίστη και στον αγώνα εναντίον της αμαρτίας και της κάθε είδους αδικίας, εξορίστηκε δύο φορές. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης εξορίας του, καθώς μεταφερόταν από τόπο σε τόπο επί τρία και πλέον έτη, από τις πολλές κακουχίες και τα βάσανα υπέκυψε και παρέδωσε το πνεύμα του στην Κουκουσό της Αρμενίας στις 14 Σεπτεμβρίου του 407 μ.Χ. Η μνήμη του, λόγω της ημέρας της εορτής του Σταυρού η οποία ισοδυναμεί με τη Μεγάλη Παρασκευή, μετατέθηκε στις 13 Νοεμβρίου, για να πανηγυρίζεται λαμπρά και χαρμόσυνα.
Τα έργα του είναι διαχρονικά, γιατί είναι θεόπνευστα. Όταν τα μελετά κανείς, νομίζει ότι έχει μπροστά του ένα συγγραφέα σύγχρονο και πολύ επίκαιρο και ταυτόχρονα άριστο ερμηνευτή της Αγίας Γραφής.
Ο Μέγας Φώτιος χαρακτήριζε το χάρισμα του Χρυσοστόμου ως ένα από τα θαύματα της μεγαλοφυίας του. Ο πάπας Κελεστίνος έλεγε ότι ο θάνατος, αντί να κλείσει το στόμα του Χρυσοστόμου, τον ανέδειξε δάσκαλο όλης της οικουμένης, η οποία αποκομίζει από τα έργα τόσο θαυμασμό, όσο και ωφέλεια. Ο Βουρδαλός έλεγε ότι ο Χρυσόστομος είναι ο σοφός, ο απαράμιλλος επίσκοπος, ο διδάσκαλος και το πρότυπο των κηρύκων. Ανήκει σε αυτούς που φαίνονται «ὡς φωστῆρες ἐν κόσμῳ», δηλαδή σαν φωτεινά αστέρια μέσα στον κόσμο.
Περισσότερα...
Ο μεγάλος αυτός Πατέρας και Διδάσκαλος της ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας γεννήθηκε το 347 μ.Χ. στην Αντιόχεια της Συρίας. Πατέρας του ήταν ο στρατηγός Σεκούνδος και μητέρα του η Ανθούσα, μια ευσεβέστατη, ενάρετη και μορφωμένη χριστιανή. Γρήγορα έμεινε ορφανός από πατέρα και η μητέρα του – χήρα τότε 20 ετών – τον ανέθρεψε και τον μόρφωσε κατά τον καλύτερο χριστιανικό τρόπο.
Ήταν ευφυέστατο μυαλό και σπούδασε πολλές επιστήμες στην Αντιόχεια – κοντά στον διάσημο τότε ρήτορα Λιβάνιο – αλλά και στην Αθήνα. Όταν αποπεράτωσε τις σπουδές του, επανήλθε στην Αντιόχεια και αποσύρθηκε στην έρημο και σε ένα από τα πολλά μοναστήρια στα γύρω βουνά της Αντιοχείας για πέντε χρόνια, όπου ασκήτευσε προσευχόμενος και μελετώντας τις ιερές Γραφές. Ασθένησε, όμως, και επέστρεψε στην Αντιόχεια, όπου χειροτονήθηκε διάκονος το 381 μ.Χ. σε ηλικία 34 ετών από τον αρχιεπίσκοπο της Αντιόχειας Μελέτιο. Πέραν των λειτουργικών του καθηκόντων ασχολήθηκε με τη συγγραφή και το φιλανθρωπικό έργο της τοπικής εκκλησίας που συντηρούσε καθημερινά 3.000 άτομα.
Αργότερα, από τον διάδοχο του Μελετίου, Φλαβιανό, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος σε ηλικία 40 ετών. Κατά την ιερατική του διακονία ανέπτυξε όλα τα ψυχικά του χαρίσματα, πύρινο θείο ζήλο και πρωτοφανή ευγλωττία στα κηρύγματά του. Έσειε και συγκλόνιζε τα πλήθη της Αντιόχειας και συγκινούσε τις ψυχές των ανθρώπων βαθύτατα. Ο κόσμος έλεγε ότι «έρεε χρυσός» από το στόμα του, γι’ αυτό και τον ονόμασαν «Χρυσόστομο». Η φήμη του έφτασε μέχρι τη Βασιλεύουσα και έτσι τη 15η Δεκεμβρίου 397 μ.Χ., με κοινή ψήφο του βασιλιά Αρκαδίου και του ιερού κλήρου, έγινε Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, κάτι που ο ίδιος δεν επεδίωξε ποτέ. Και από τη θέση αυτή ο ιερός Χρυσόστομος, εκτός των άλλων, υπήρξε αυστηρός ασκητής και δεινός ερμηνευτής της Αγίας Γραφής όπως φαίνεται και από τα πολλά συγγράμματά του (διασώθηκαν 804 περίπου ομιλίες του).
Ως Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης φρόντισε για τη μόρφωση του κλήρου, εργάστηκε για τη διάδοση του χριστιανισμού σε βάρβαρους λαούς, προστάτευσε τους φτωχούς και δυστυχισμένους ιδρύοντας πολλά φιλανθρωπικά ιδρύματα. Έργο, επίσης, του Χρυσοστόμου είναι και η Θεία Λειτουργία που τελούμε σχεδόν κάθε Κυριακή με λίγες μόνο, από τότε, μετατροπές.
Ο ιερός Χρυσόστομος κατά τη διάρκεια της Πατριαρχίας του υπήρξε αδυσώπητος ελεγκτής κάθε παρανομίας και κακίας. Αυτό, όμως, έγινε αιτία να δημιουργήσει φοβερούς εχθρούς, και μάλιστα την ίδια την αυτοκράτειρα Ευδοξία, επειδή ήλεγχε τις παρανομίες της. Αυτή, μάλιστα, σε συνεργασία με τον τότε Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόφιλο (ενός μοχθηρού και ασεβούς ανθρώπου), συγκάλεσε σύνοδο (παράνομη) από 36 επισκόπους (όλοι τους πνευματικά ύποπτοι και δυσαρεστημένοι από τον άγιο) στο χωριό Δρυς της Χαλκηδόνας και πέτυχε την καθαίρεση και εξορία του άγίου σε χωριό της Βιθυνίας. Η απόφαση, όμως, αυτή εξερέθισε τα πλήθη, ώστε αναγκάστηκε αυτή η ίδια η Ευδοξία να τον ανακαλέσει από την εξορία και να τον αποκαταστήσει στον θρόνο με άλλη συνοδική αθωωτική απόφαση (402 μ.Χ.). Αλλά λίγο αργότερα, η ασεβής αυτή αυτοκράτειρα κατάφερε πάλι να εξορίσει τον άγιο (20 Ιουνίου 404 μ.Χ.).
Σταθμοί στη μαρτυρική του πορεία ήταν η Χαλκηδόνα, η Νικομήδεια, η Νίκαια, η Άγκυρα, η Καισάρεια. Μετά διατάχθηκε να μετακινηθεί στην Κουκουσό της Αρμενίας, όπου έμεινε 3 χρόνια και έγραψε 204 εξαίρετες επιστολές σε διάφορα πρόσωπα και από εκεί στα Κόμανα, όπου μετά από πολλές κακουχίες και άλλες ταλαιπωρίες πέθανε το 407 μ.Χ.
Να σημειωθεί εδώ ότι ο ιερός Χρυσόστομος πέθανε τη 14η Σεπτεμβρίου, αλλά λόγω της εορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού μετατέθηκε η εορτή της μνήμης του τη 13η Νοεμβρίου. Επίσης, τη 15η Δεκεμβρίου εορτάζουμε τη χειροτονία του σε Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως και την 27η Ιανουαρίου την ανακομιδή των λειψάνων του. Η μνήμη του εορτάζεται και την 30η Ιανουαρίου μαζί με τον Μέγα Βασίλειο και τον άγιο Γρηγόριο τον Θεολόγο, των Τριών Ιεραρχών. Τέλος, την 26η Φεβρουαρίου εορτάζουμε τη χειροτονία του σε πρεσβύτερο.
Υπήρξε και αναγνωρίζεται ως ο πιο άριστος και δημοφιλής διδάσκαλος της χριστιανικής Εκκλησίας. Κανένας δεν εξήγησε, όπως αυτός με τόσο πλούτο και τόση σαφήνεια τα νοήματα των θείων Γραφών, ούτε υπήρξε εφάμιλλός του στην ετοιμολογία, την απλότητα, αλλά και στη φλόγα και τη δύναμη της ρητορείας. Υπήρξε ρήτορας θαυμαστός, λογοτέχνης απαράμιλλος, βαθύτατος και διεισδυτικότατος, ψυχολόγος και καταπληκτικός κοινωνιολόγος με αίσθημα χριστιανικής ισότητας, χωρίς προνομιούχους, με καθολική αδελφότητα. Ανήκει σε αυτούς που φαίνονται «ως φωστήρες εν κόσμω», δηλαδή σαν φωτεινά αστέρια μέσα στον κόσμο.
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. δ’ Αὐτόμελον
Ἡ τοῦ στόματός σου, καθάπερ πυρσὸς ἐκλάμψασα χάρις, τὴν οἰκουμένην ἐφώτισεν· ἀφιλαργυρίας τῷ κόσμῳ θησαυροὺς ἐναπέθετο· τὸ ὕψος ἡμῖν τῆς ταπεινοφροσύνης ὑπέδειξεν. Ἀλλὰ σοῖς λόγοις παιδεύων, Πάτερ Ἰωάννη Χρυσόστομε, πρέσβευε τῷ Λόγῳ Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.