Ο άγιος μάρτυς Ιουστίνος

Ο άγιος Ιουστίνος, από τους μεγαλύτερους διδασκάλους και απολογητές της Εκκλησίας, γεννήθηκε εκατό περίπου χρόνια μετά τη γέννηση του Χριστού (στις αρχές του 2ου αι. μ.Χ.) στη Συχέμ της Σαμάρειας και μεγάλωσε μέσα σε ένα ειδωλολατρικό περιβάλλον. Οι γονείς του ήταν Έλληνες ειδωλολάτρες (τον πατέρα του έλεγαν Πρίσκο Βάκχιο), και αυτή την θρησκεία κληροδότησαν και στο γιο τους, που τον διέκρινε καταπληκτική ευφυΐα, αλλά και φιλομάθεια. Φρόντισαν να λάβει ο γιος τους εξαιρετική μόρφωση. Ανήσυχο πνεύμα καθώς ήταν ο Ιουστίνος, γνώριζε όλες τις γνωστές φιλοσοφίες της εποχής του. Ωστόσο όμως, καμιά δεν τον ανέπαυε πλήρως, και συνεχώς αναζητούσε το κάτι άλλο, το τέλειο. Το ανήσυχο πνεύμα του δεν αναπαυόταν στο σκοτάδι και το ψεύδος της ειδωλολατρείας, αλλά αναζητούσε συνεχώς το φως της αλήθειας και την αληθινή σοφία.

Προσευχόταν στον αληθινό Θεό, που πίστευε ότι υπάρχει και τον παρακαλούσε να τον αξιώσει να Τον γνωρίσει. Με την οξυδέρκεια του μυαλού του και κυρίως με την αγνότητα και καθαρότητα της καρδιάς του αντιλαμβανόταν ότι τα είδωλα ήταν άψυχα, δεν είχαν ζωή και γι’ αυτό δεν μπορούσαν να μεταγγίσουν ζωή και να ικανοποιήσουν τον βαθύ πόθο του ανθρώπου, που είναι η δίψα για ζωή. Δεν ήταν πρόσωπα, δεν έβλεπαν, δεν άκουαν, δεν μπορούσαν να μιλήσουν και γι’ αυτό δεν μπορούσε να έχει με αυτά προσωπική επικοινωνία. Δεν είχε την δυνατότητα να συνομιλήσει μαζί τους, να τους φανερώσει την χαρά του, αλλά και τον πόνο του και να βρει στήριγμα, παρηγοριά και νόημα ζωής. Γι’ αυτό και έψαχνε τον ζωντανό Θεό, ο οποίος είναι Πρόσωπο και μπορεί, εάν το θέλει, ο άνθρωπος να έχει μαζί Του προσωπική κοινωνία. Και τελικά Τον αναγνώρισε στο πρόσωπο του Χριστού, ο οποίος Του αποκαλύφθηκε με τα σημάδια του Σταυρού, με τους “τύπους των ήλων”, “κατάστικτος τοις μώλωψι και πανσθενουργός”. Δηλαδή, ταπεινός και πράος, γεμάτος αγάπη και πληγές, αλλά και παντοδύναμος.

Ο Θεός, βλέποντας την αγνότητα και την ειλικρινή πρόθεση των φιλοσοφικών του αναζητήσεων, ανταποκρίθηκε. Μια μέρα, καθώς ο Ιουστίνος βάδιζε κοντά στη θάλασσα, σε παραλία της Εφέσου, και συλλογιζόταν τα φιλοσοφικά ζητήματα που τον απασχολούσαν, συνάντησε ένα γέροντα, που ήταν άριστα καταρτισμένος στην αλήθεια της Αγίας Γραφής. Επακολούθησε διάλογος και από τον Ιουστίνο εφαρμόστηκε ο λόγος του Σοφού Σειράχ: «ο πραγματικά συνετός, αν ακούσει κάποιο σοφό λόγο, θα τον επαινέσει και πάνω σ’ αυτόν θα προσθέσει και ο ίδιος κάποιον άλλον». Έτσι και έγινε. Ο Ιουστίνος, αναλύοντας τα λόγια του γέροντα, που του δίδαξε την χριστιανική διδασκαλία, όχι μόνο ανακάλυψε την αλήθεια, αλλά με το τάλαντο της φιλοσοφίας που είχε αναδείχθηκε και υπερασπιστής της χριστιανικής πίστης. Ο φιλόσοφος Ιουστίνος, με την ευφυΐα και κυρίως με τον ζήλο που τον διέκρινε προόδευσε στην σοφία και την αρετή σε τέτοιο βαθμό, ώστε να αξιωθεί να χύσει το αίμα του για τον Χριστό, το Οποίον εμπειρικά γνώρισε και ανυπόκριτα αγάπησε.

Όταν ήταν αυτοκράτορας ο Αντωνίνος Πίος, ο Ιουστίνος μετέβη στη Ρώμη, όπου παρέδωσε στον αυτοκράτορα απολογία, στην οποία εξέθετε τις βασικές αρχές του χριστιανισμού και απεδείκνυε την πλάνη των ειδώλων, χρησιμοποιώντας επιχειρήματα από την Αγία Γραφή και από τη λογική. Η θεάρεστη δράση του Ιουστίνου, που δεν έπαυε να κηρύττει το λόγο του Θεού και να συγγράφει έργα χριστιανικού περιεχομένου, δεν μπορούσε παρά να προκαλέσει την οργή των ειδωλολατρών. Έτσι, ο βαθύς γνώστης της φιλοσοφίας και ευσεβής χριστιανός συνελήφθη και υπέστη πολλά βασανιστήρια. Αποκεφαλίστηκε στη Ρώμη, περί το 165 μ.Χ., επί βασιλείας Μάρκου Αυρήλιου.

Ήταν πράγματι φιλόσοφος με την ακριβή έννοια του όρου, δηλαδή φίλος της σοφίας, με μικρό το σίγμα, αλλά και της Σοφίας, με το σίγμα καφαλαίο. Αυτό σημαίνει ότι ήταν σοφός από την άποψη ότι μελέτησε και έμαθε πάρα πολλά γύρω από την ανθρώπινη γνώση και σοφία, κυρίως όμως επειδή αγάπησε τον Χριστό, ο οποίος είναι η Σοφία του Θεού η ενυπόστατος. Η αληθινή φιλοσοφία, δηλαδή η θεολογία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, την οποία κατείχε ο άγιος Ιουστίνος και η οποία αποτελεί εμπειρία και στάση ζωής, βοηθά τον άνθρωπο στην σωστή αντιμετώπιση των άλλων ανθρώπων και των γεγονότων της καθημερινής ζωής.

Ἀπολυτίκιον

Φιλοσοφίας τaῖς ἀκτῖσιν ἐκλάμπων, θεογνωσίας ὑποφήτης ἐδείχθης, σοφῶς παραταξάμενος κατὰ τῶν δυσμενῶν· σὺ γὰρ ὡμολόγησας, ἀληθείας τὴν γνῶσιν, καὶ Μαρτύρων σύσκηνος, δι’ ἀθλήσεως ὤφθης· μεθ’ ὤν δυσώπει πάντοτε Χριστόν, ὦ Ιουστῖνε, ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.