Ο άγιος Φώτιος ο Μέγας

Ο άγιος Φώτιος, πέρα από την άγια ζωή του, υπήρξε μέγιστο ιστορικό πρόσωπο. Μεταξύ άλλων, χάλασε τα σχέδια των Φράγκων για την εγκαθίδρυση του παπισμού στους Σλάβους. Γι’ αυτό οι Δυτικοί ποτέ δεν τον συγχώρεσαν και γι’ αυτό οι ορθόδοξοι χριστιανοί τον τίμησαν.

Υπήρξε μεγάλη προσωπικότητα του 9ου αιώνος μ.Χ. Καταγόταν από επιφανή, αλλά και ευσεβή οικογένεια της Κωνσταντινουπόλεως. Σύμφωνα με τον ιερό Συναξαριστή, ο πατέρας του διακρινόταν για την ορθή πίστη του, η δε μητέρα του υπήρξε υπερβολικά φιλόθεος και φιλάρετος. Ο ίδιος ο Άγιος στην 145η επιστολή του πλέκει το εγκώμιο στους γονείς του και λέγει ότι απέθαναν και οι δυο τους ως Ομολογητές. Σπούδασε ελληνική φιλολογία, ρητορική, ιατρική και πρόσφερε πάρα πολλά στην Εκκλησία και την παιδεία. Αναδείχθηκε σπουδαίος διδάσκαλος, αλλά και έξοχος γιατρός, ο οποίος μπορούσε και κατασκεύαζε φάρμακα πολύ ευεργετικά. “Δεν ήταν μόνο έξοχος διδάσκαλος, αλλά και σπουδαίος ακροατής και θεωρούσε άξιον ευγνωμοσύνης εκείνον που προέβαλλε γνώμη καλύτερη από τη δική του. Παράλληλα, πρόσφερε και τις ιατρικές γνώσεις του στους διαφόρους ασθενείς, παρασκευάζοντας ο ίδιος φάρμακα πολύ αποτελεσματικά. Γι’ αυτό και οι σύγχρονοί του τον παρενέβαλαν με τον Γαληνό και τον Ιπποκράτη”. (Ε.Π.Ε., τόμ. 1ος, σελ 11).

Τα εξωτερικά βιογραφικά στοιχεία ενός αγίου δεν παρουσιάζουν συνήθως και πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, αν δεν συνδέονται και με την όλη του προσωπικότητα και την εσωτερική του ζωή, που είναι επιμελώς κρυμμένη από τα μάτια του κόσμου. Από τη γέννηση μέχρι την κοίμηση συνήθως δεν υπάρχει τίποτε το εξαιρετικά εντυπωσιακό, ιδιαίτερα γι’ αυτούς που εντυπωσιάζονται από την επιφάνεια και δεν έχουν μάθει να αναζητούν το βάθος και την αιτία των γεγονότων. Βέβαια ο βιογραφούμενος είχε και πολλά εξωτερικά χαρίσματα, αλλά αυτό που τον ανέδειξε “Μέγα” είναι κυρίως η μεγάλη του αγάπη και υπακοή προς τον Χριστό και την Εκκλησία Του, που υπήρξε γνώμονας όλων των πράξεων και ενεργειών του.

Σε μια περίοδο κρίσιμη για τη βυζαντινή αυτοκρατορία ανέβηκε στον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως, τον οποίο και λάμπρυνε. Την περίοδο αυτή φάνηκε η εξυπνάδα, η ευστροφία, αλλά και το ψυχικό του μεγαλείο. Η Εκκλησία ταλανιζόταν από έριδες και φανατισμούς. Οι οπαδοί του έκπτωτου πατριάρχη Ιγνατίου προσπαθούσαν να τον επαναφέρουν στο θρόνο διώχνοντας τον Φώτιο. Ο φράγκος πάπας της Ρώμης Νικόλαος δεν τον αναγνώρισε ως κανονικό Πατριάρχη, όχι γιατί ήθελε τον Ιγνάτιο ή ότι τον ενδιέφεραν τα εσωτερικά της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως, αλλά γιατί αυτό που στην πραγματικότητα επεδίωκε ήταν να επαναφέρει το θέμα του “πρωτείου”, δηλαδή ότι ο πάπας έχει το πρωτείο, όχι τιμής, αλλά εξουσίας έναντι των άλλων Εκκλησιών ως διάδοχος του αποστόλου Πέτρου. Επίσης, εποφθαλμιούσε την περιφέρεια του Ιλλυρικού. Ήθελε να υποτάξει τους Βούλγαρους και γι’ αυτό είχε αποστείλει εκεί Φράγκους ιεραποστόλους. Η περιοχή αυτή όμως ανήκε στη δικαιοδοσία του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως. Ο Φώτιος, όπως ήταν φυσικό, αντέδρασε αστραπιαία. Οργάνωσε ορθόδοξες ιεραποστολές προς τους Σλάβους με επικεφαλής τον μαθητή του Κύριλλο και τον αδελφό του Μεθόδιο. Οι Φράγκοι αναγκάστηκαν να φύγουν και τότε ο Νικόλαος οργισμένος τον πολέμησε με λύσσα. Και όπως θα δούμε στη συνέχεια, οι Φράγκοι τον πολέμησαν για πολλά χρόνια μετά το θάνατό του και μάλλον μέχρι σήμερα.

Ο Φώτιος όμως ήξερε να αντιμετωπίζει τα θέματα με ψυχραιμία, αλλά και με πρόγραμμα και στρατηγική. Γνώριζε πολύ καλά το τι ήθελε, αλλά επίσης γνώριζε και το πώς να το πραγματοποιήσει. Ως αληθινός ηγέτης, προπορευόταν των γεγονότων. Δεν άφηνε να τον προλάβουν και να σέρνεται ουραγός πίσω από αυτά. Άλλωστε, αληθινός ηγέτης είναι εκείνος που έχει τη δυνατότητα να βλέπει μακριά και έτσι μπορεί και προλαβαίνει κάποια δυσάρεστα γεγονότα, τα οποία πολλές φορές έχουν σοβαρές επιπτώσεις και διαμορφώνουν την ιστορία. Ίσως σήμερα χωρίς τον Φώτιο τα σλαβικά κράτη να ήταν υπό την επίδραση του Πάπα. Και γι’ αυτό και μόνο το λόγο του χρωστάμε πολλά.

Ήρθε στο ύψος των κρίσιμων τότε περιστάσεων και συνέβαλε τα μέγιστα στην ενότητα της Εκκλησίας, γιατί δεν υπάρχει μεγαλύτερο αμάρτημα από τη διάσπαση της ενότητας των μελών της Εκκλησίας. Η δημιουργία φατριών από άφρονες και σαρκικούς ανθρώπους τραυματίζει την ενότητα, σχίζει τον άρραφο χιτώνα του Χριστού.

Το μεγάλο όμως αυτό πνευματικό ανάστημα, που εγκωμιάστηκε ακόμα και από εχθρούς και πολεμίους του, δεν έχει τιμηθεί δεόντως και είναι στους πολλούς τελείως άγνωστος. Δεν υπάρχουν ιεροί ναοί που να είναι αφιερωμένοι στο όνομά του. Ίσως να υπάχουν ένας ή δύο σε όλο τον ελλαδικό χώρο. Στο Μηναίο της Εκκλησίας η Ακολουθία του καταχωρήθηκε προσφάτως και μάλιστα όχι στην ημέρα της μνήμης του, αλλά στο τέλος ως παράρτημα. Αυτό βέβαια συμβαίνει και με άλλους μεγάλους θεολόγους και κήρυκες και ομολογητές της ορθοδόξου πίστεως, όπως οι άγιοι Γρηγόριος ο Παλαμάς και Μάρκος ο Ευγενικός, για τον ίδιο πάντα λόγο. Ας μην ξεχνάμε ότι επί Τουρκοκρατίας τα εκκλησιαστικά βιβλία που κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα τυπώνονταν στη Βενετία και οι παπικοί έκαναν ό,τι μπορούσαν για τη μη καταχώριση της Ακολουθίας τους στα Μηναία και αυτό γιατί ποτέ δεν τους “χώνεψαν”, αφού τους χάλασαν τα σχέδια, ο καθένας στην εποχή του και με το δικό του τρόπο.

Κατά κοινή ομολογία, υπήρξε μεγάλος Ιεράρχης και οικουμενικός Διδάσκαλος. Ήταν φορέας της ελληνορθόδοξης παράδοσης και παιδείας, η οποία δεν έχει στόχο της τη μετάδοση απλώς και μόνο κάποιων γνώσεων, αλλά ασχολείται προσωπικά με τον άνθρωπο, με τον όλο άνθρωπο ως ψυχοσωματική ύπαρξη και αγωνίζεται να τον βοηθήσει και να δώσει λύση στα μεγάλα υπαρξιακά του προβλήματα και τις αναζητήσεις του. O ιερός Φώτιος λέγεται ότι είναι ένας πιθανός συγγραφέας του Ακαθίστου Ύμνου. Κατά κοινή ομολογία, υπήρξε μεγάλος Ιεράρχης και οικουμενικός Διδάσκαλος. Ήταν φορέας της ελληνορθόδοξης παράδοσης και παιδείας, η οποία δεν έχει στόχο της τη μετάδοση απλώς και μόνο κάποιων γνώσεων, αλλά ασχολείται προσωπικά με τον άνθρωπο, με τον όλο άνθρωπο ως ψυχοσωματική ύπαρξη και αγωνίζεται να τον βοηθήσει και να δώσει λύση στα μεγάλα υπαρξιακά του προβλήματα και τις αναζητήσεις του.

O ιερός Φώτιος λέγεται ότι είναι ένας πιθανός συγγραφέας του Ακαθίστου Ύμνου.