Ο άγιος Ελευθέριος γεννήθηκε στην Ελλάδα και έζησε τον 2o αιώνα μ.Χ. Τότε αυτοκράτορας ήταν ο Κόμμοδος και ο Σεπτίμιος Σεβήρος. Ορφανός από πατέρα από μικρός, ανατράφηκε σύμφωνα με τις επιταγές του Ευαγγελίου από την ευσεβέστατη και φιλάνθρωπη μητέρα του, Ανθία. Η Ανθία είχε κατηχηθεί στη χριστιανική πίστη από μαθητές του Αποστόλου Παύλου. Διακαής πόθος της Ανθίας ήταν να επισκεφτεί τη Ρώμη, που τα χώματά της είχαν βαφτεί με το αίμα των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Κάποτε, λοιπόν, αποφάσισε και πήγε. Μαζί πήρε και το νεαρό γιό της Ελευθέριο. Ο επίσκοπος Ρώμης Ανίκητος, όταν είδε τον Ελευθέριο, εκτιμώντας την πολλή νοημοσύνη του, τη θερμή πίστη και το αγνό ήθος του, τον έλαβε υπό την προστασία του (η μητέρα του, τον παρέδωσε στον Επίσκοπο). Στον Ανίκητο ανατέθηκε από την Ανθία η ηθική τελείωση και η θεολογική κατάρτιση του Ελευθερίου. Μετά από λίγα χρόνια και σε ηλικία 15 χρόνων τον χειροτόνησε διάκονο και έπειτα ιερέα. Από τη θέση αυτή ο Ελευθέριος αγωνίστηκε με ζήλο για τη διδαχή του ποιμνίου του, και σε έργα φιλανθρωπίας. Γι’ αυτό και το έτος 182 μ. Χ., στα 20 χρόνια του, με κοινή ψήφο κλήρου και λαού, ανήλθε στον επισκοπικό θρόνο του Ιλλυρικού. Η φήμη της αρετής του έφτασε μέχρι τη Βρεττανία. Έτσι, ο βασιλιάς αυτής Λούκιος έγραψε επιστολή στον Ελευθέριο και του δήλωνε ότι αυτός και ο λαός του επιθυμούσαν να γίνουν χριστιανοί. Ο Ελευθέριος αμέσως ανταποκρίθηκε, στέλνοντας δύο εκπαιδευμένους στην πίστη άνδρες, που κατήχησαν και βάπτισαν χριστιανούς τον Λούκιο με το λαό του. Όταν ο Σεπτίμιος Σεβήρος εξήγειρε διωγμό κατά των χριστιανών, ο Ελευθέριος τον έλεγξε θαρραλέα. Για το λόγο αυτό και διότι είχε οδηγήσει πολλούς στη χριστιανική πίστη, τον βασάνισε φρικτά. Το μαρτύριό του συνόδευσαν διάφορα θαυμαστά γεγονότα και με τη χάρη του Θεού, όχι μόνο φυλάχτηκε σώος και αβλαβής, αλλά έκανε πολλούς να ασπαστούν το Χριστιανισμό, ακόμα και βασανιστές του και τους βάπτισε. Τότε, διατάχθηκε ο μαρτυρικός θάνατός του. Όταν ρίχθηκε στα θηρία της αρένας της Ρώμης για να τον κατασπαράξουν και αυτά τον σεβάστηκαν και δεν τον πείραξαν, με εντολή του ηγεμόνα δύο στρατιώτες τον αποκεφάλισαν. Η μητέρα του Ανθία, που παρακολουθούσε το μαρτύριο, έτρεξε τότε και αγκάλιασε το αιματοβαμμένο λείψανο του γιού της και καταφιλώντας το, αποκεφαλίστηκε και αυτή την ίδια στιγμή από τους σκληρούς δημίους. Έτσι, ο άγιος Ελευθέριος πέρασε «εις την ελευθερίαν της δόξης των τέκνων του Θεού». Δηλαδή στην ελευθερία της ένδοξης κατάστασης των παιδιών του Θεού.

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. α’ Τὸν συνάναρχον

Ἱερέων ποδήρει κατακοσμούμενος, καὶ αἱμάτων τοῖς ῥείθροις ἐπισταζόμενος, τῷ Δεσπότῃ σου Χριστῷ, μάκαρ ἀνέδραμες, Ἐλευθέριε σοφέ, καθαιρέτα τοῦ Σατάν. Διὸ μὴ παύσῃ πρεσβεύων, ὑπὲρ τῶν πίστει τιμώντων, τὴν μακαρίαν σου ἄθλησιν.