Τα Εισόδια της Υπεραγίας Θεοτόκου

Tα Εισόδια της Θεοτόκου

Σύμφωνα με την παράδοση της Εκκλησίας η «θεόπαις» Μαριάμ, κόρη του Ιωακείμ και της Άννας, σε ηλικία τριών ετών οδηγήθηκε στον αρχιερέα Ζαχαρία και αφιερώθηκε στον Θεό, όπως είχαν υποσχεθεί οι γονείς της κατά τη διάρκεια της ατεκνίας τους.

Η μικρή Μαρία έμεινε στα Άγια των Αγίων με θεία Φώτιση του αρχιερέα Ζαχαρία δώδεκα περίπου χρόνια. Εκεί εισερχόταν μόνο ο αρχιερέας και μάλιστα μόνο μία φορά τον χρόνο. Η ιερή παράδοση της Εκκλησίας μας αναφέρει ότι η μικρή Μαρία τρεφόταν με τρόπο παράδοξο από τον αρχάγγελο Γαβριήλ με τροφή ουράνια. Η Είσοδος της Παναγίας στον Ναό και τα συνακόλουθα θαυμαστά γεγονότα αποτελούν το προοίμιο της πραγματοποίησης του κοσμοσωτήριου έργου της θείας οικονομίας.

Όπως μας λέει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, «είτα εν τω οίκω Θεού φυτευθείσα τε και πιανθείσα τω Πνεύματι, ωσεί ελαία κατάκαρπος, πάσης αρετής καταγώγιον γέγονε, πάσης βιωτικής και σαρκικής επιθυμίας τον νουν αποστήσασα και ούτω παρθένον την ψυχήν συντηρήσασα συν τω σώματι, ως έπρεπε τον Θεόν εγκόλπιον υποδέχεσθαι μέλλουσαν, άγιος γαρ ων, εν αγίοις αναπαύεται, ούτω τοίνυν αγιωσύνην μετέρχεται και ναός άγιος και θαυμαστός του υψίστου Θεού αναδείκνυται άξιος» (εκδ. Ορθ. Πίστ. 4, 14).

Με την προετοιμασία της στον Ναό του Θεού θα γίνει αργότερα η ίδια Ναός του Θεού, καθώς θα κυοφορήσει και θα γεννήσει τον Υιό του Θεού. Τρέφεται με ουράνιο άρτο, γιατί θα γεννήσει τον Άρτο της ζωής. Ωραιότατα παρουσιάζει τους συμβολισμούς αυτούς το γ΄ στιχηρό των αίνων του όρθρου: «Επουρανίω τραφείσα παρθένε άρτω πιστώς εν τω Ναώ Κυρίου, απεκύησας ζωής άρτον τον Λόγον, ου ως ναός εκλεκτός και πανάμωμος προεμνηστεύθης τω πνεύματι μυστικώς, νυμφευθείσα τω Θεώ και Πατρί».

Η ερμηνεία της εικόνας

Η ιερή ακολουθία της εορτής των Εισοδίων της Θεοτόκου και η σχετική εικόνα υπηρετούν ένα βαθύτερο σκοπό: χειραγωγούν τον πιστό στο μυστήριο της σάρκωσης του Υιού και Λόγου του Θεού.

Η Είσοδος της Θεοτόκου στον Ναό είναι το προοίμιο της εύνοιας του Θεού στους ανθρώπους, η προκήρυξη της σωτηρίας των ανθρώπων, η αναγγελία του Χριστού και η πραγματοποίηση του σχεδίου της θείας Οικονομίας. Αυτά διακηρύσσει το απολυτίκιο της εορτής.

«Σήμερον τῆς εὐδοκίας Θεοῦ τὸ προοίμιον, καὶ τῆς τῶν ἀνθρώπων σωτηρίας ἡ προκήρυξις. Ἐν Ναῷ τοῦ Θεοῦ τρανῶς ἡ Παρθένος δείκνυται, καὶ τὸν Χριστὸν τοῖς πᾶσι προκαταγγέλλεται. Αὐτῇ καὶ ἡμεῖς μεγαλοφώνως βοήσωμεν· Χαῖρε τῆς οἰκονομίας τοῦ Κτίστου ἡ ἐκπλήρωσις.»

Ο ορθόδοξος αγιογράφος, με βάση τις παραπάνω πληροφορίες της απόκρυφης διήγησης και τη δογματική διδασκαλία της Εκκλησίας για τη Θεοτόκο, συνθέτει την εικόνα των Εισοδίων.

Το κύριο πρόσωπο της εικόνας είναι η τριετής Παναγία. Εικονίζεται τη στιγμή που την υποδέχεται στον Ναό ο ιερέας Ζαχαρίας, ο μετέπειτα πατέρας τού Προδρόμου, καθώς την παραδίδουν ευλαβικά οι θεοσεβείς γονείς της. Πίσω τους ακολουθούν οι παρθένες, «οι αμίαντες θυγατέρες των Εβραίων», που κρατούν αναμμένες λαμπάδες.

Ο αγιογράφος δεν παρουσιάζει την Παναγία φυσιοκρατικά. Δεν εμφανίζει δηλαδή τίποτε το παιδικό, εκτός από το μικρό μέγεθος του σώματός της. Αυτό γίνεται σκόπιμα. Ο ορθόδοξος αγιογράφος θέλει να μας απομακρύνει από το γράμμα της διήγησης («τριετής η παις»), για να συλλάβουμε το πνεύμα της, την εκκλησιολογική της διάσταση. Η Παναγία είναι η Θεοτόκος, η Μητέρα του Θεού. Γι’ αυτό ο υμνωδός μάς καλεί «την νηπιάζουσαν φύσει και υπέρ φύσιν Μητέρα αναδειχθείσαν του Θεού ευφημήσωμεν ύμνοις» (Τροπάριο του όρθρου).

Η Παναγία εικονίζεται ως ώριμη γυναίκα με το γνωστό μαφόριό της, όπως τη βλέπουμε στις εικόνες της.

Το ίδιο κάνει και ο υμνωδός της Εκκλησίας για τις λαμπάδες των παρθένων. Οι αναμμένες λαμπάδες δεν είχαν σκοπό να εμποδίσουν την τριετή παιδίσκη να γυρίσει πίσω στο σπίτι της καθώς ήταν στον δρόμο προς τον Ναό. Η απόκρυφη διήγηση λέει τούτο: να υποδείξουν τη νοητή λαμπάδα, την Παναγία, και να προδηλώσουν έτσι την ανείπωτη μελλοντική αίγλη. Αυτή η αίγλη θα ήταν ο Χριστός, γιατί από την Παναγία θα ανέλαμπε (θα γεννιόταν) φωτίζοντας τους καθισμένους στο σκοτάδι της αμαρτίας ανθρώπους. Αυτόν το συμβολισμό παρουσιάζει το δ΄ στιχηρό προσόμοιο του εσπερινού, ήχος δ’: «Αι νεανίδες χαίρουσαι και λαμπάδας κατέχουσαι, της λαμπάδος σήμερον προπορεύονται της νοητής και εισάγουσιν αυτήν εις τα Άγια των Αγίων ιερώς προσηλούσαι την μέλλουσαν αίγλην άρρητον εξ αυτής αναλάμψειν και φωτίσειν τους εν σκότει καθημένους, της αγνωσίας εν Πνεύματι».

Σε πολλές εικόνες πίσω από τον Ζαχαρία, αριστερά, παριστάνεται η Παναγία να κάθεται σε καθέδρα με τρία σκαλιά (είναι οι αναβαθμοί του Θυσιαστηρίου του απόκρυφου κειμένου) και να περιμένει την τροφή που της φέρνει ο αρχάγγελος Γαβριήλ. Η Παναγία παρέμεινε στα Άγια των Αγίων ως νέα Κιβωτός της Διαθήκης, ως η «έμψυχος κιβωτός», δώδεκα χρόνια και κατά τη διάρκεια της παραμονής της εκεί τρεφόταν θαυματουργικά με ουράνια τροφή.